– “Bekçiler! Bekçiler!” “Kim bu içeriye girmeye çalışıp da beni huzursuz eden?” “Neden durdurmuyorsunuz?”
Bir Yeşilçam filminin sıradan bir sahnesi gibiydi. Bir gün içerisinde onlarca kere tekrar ettiği cümleler bunlardı. Saklanmaya çalışıyordu çünkü. İfşa olacak olmanın tedirginliği hep üzerindeydi. Saklanınca iyi yaşayabileceğini zannediyordu. Ona uzaktan bakanlar; böyle bir hayatın nasıl yaşanabilir bir hayat olduğunu düşünüp duruyordu.
Hayatındaki tek müzik; en başta söyleyip durduğu cümlelerin mütemadiyen kulaklarında çınlamasından ibaretti. Gözleri ise her rengin bulanığından başkasını görememekteydi. “İnsan, alışan varlıktır” deyip kendine bir parantez açıyordu. Kendi nedenine nasılını uydurmuştu öyle ki.
Onun nasılı bir parantez içinde yaşamasıydı. Nedeni ise saklı kalmak istemesiydi. Parantezde saklıydı ama iyi yaşamıyordu. Filozof yanılmıştı belki de. İyi saklanan iyi yaşamıyor olabilirdi.
***
Nasıllar açıklanır; nedenler anlaşılır. Nasılı açıklamak kolay fakat nedeni anlamak zordur. Açıklama ve anlamanın farkı da burada yatıyordu.
Başkalarına açıklama yapabiliriz. Açıklamalarımız bizi tatmin de edebilir. Fakat anlamak içsel-özsel-içedönük- refleksif ve ben’le ilgili bir tecrübedir. Kendi olmaklıkla ilgilidir.
Açıklamalarımızdaki ifadelerimiz muhatabımızı ikna içindir; anlamada ise muhatap kendimizizdir. Anlamak, kendini ikna etmiş olmaktır. Kendi kendine kendi nedenlerini anlamışsan kendi nasılını açıklaman da kolaylaşır. Hatta gereksiz bile kalır.
Bizler kendi nedenlerimizi kaybettiğimiz için açıklamalara takılmışız. Açıkladıkça anlamdan uzaklaşıyoruz. Açıklamalar ile açık veriyoruz. Açarız saklı olanı. Pornografik bir şeydir bu. Teşhircilik gibi. Açıklarız ve açarız. İfşa edip; sunarız. (Belki bu yazı da bir şeylerin açıklamasıdır.)
Açıklamalar somut ve operasyoneldir. Kullanışlı ve kolay aktarılabilirdir.
Açıklamalar nedenleri örtme gayretine de ev sahipliği yapar. Üzerine kapı kilitlenen bir ev sahipliğidir. O kadar örtük durumdadır ki nedenlerimiz kendimiz bile ulaşamıyoruz.
Nedenlerimiz saklı kalabilir. Fakat en azından kendi nedenlerinize uzak kalmayalım.
(Çok açıklamalı bir yazı oldu.)
