Düşünce tarihinde kötülük problemi olarak bilinen problemi aşmak üzere pek çok fikir ortaya atılmıştır ve bunlardan biri kötülük diye bir şeyin olmadığı; kötülük olan şeyin aslında iyi olanın azlığı olarak değerlendirilebileceği şeklindedir. Cevabın yeterli ve ikna edici olup olmadığı bir tarafa esasen verilen cevabın pek çok durum için kullanışlı bir cevap olduğu ortadadır. Bu yazı kötülük problemi için ortaya atılan bu cevabın yansımalarını tartışacaktır.
İyi ve kötü klasik değerlendirmeye göre hayatın içindeki ikilikleri ve karşıtlıkları en kolay şekilde ifade etme biçimlerimizden biridir. Ancak bu düşüncenin güzergahını biraz farklı yöne çevirmek yeni imkanlar sunmaktadır. Yerleşik cevaba göre aslında her şey iyilik temelindedir ve iyidir. Kötü olarak değerlendirilen şeyler ise iyinin azlığından başka bir şey değildir. Dolayısıyla kötü/lük diye bir şey yoktur.
Meseleyi iyi-kötü karşıtlığından çıkarıp başka ikili karşıtlıklara taşıdığımızda bakış açımızın genişlediğini görebilirsiniz. İlk etapta aklımıza gelen birkaç ikili karşıtlık güzel-çirkin, temiz-kirli, evcil-vahşi, beyaz-siyah, ben-sen, biz-onlar, beden-ruh, madde-mana… Bu durumda çirkin, kirli, vahşi, siyah diye bir şeyin olmadığını; bunların ve daha da türetebileceğimiz ikiliklerdeki ikiden birinin olmadığını söylemek gayet mümkün hale gelir. Olayı tersine çevirmek de elbette mümkün. Yani nasıl ki iyilik vardır ve kötülük yoktur diyoruz; kötülük vardır ve iyilik yoktur da diyebiliriz. Haliyle iyilik, kötülüğün azlığından başka bir şey değildir.
Peki, bu söylediklerimiz nereye varıyor?
Sözlerimizin vardığı yer şurası; tek. İkilik yok, tek olan var. Bu, bize çok daha derin ve çok daha büyük bir yolun kapısını açıyor.
***
Novalis’e atıfla son söz:
- Nasıl daha az zalim olabiliriz?
